Βαπτιστήριο: Κτηριακό συγκρότημα, προσηρτημένο στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές, του οποίου η διάταξη ακολουθεί τη γνωστή Μυσταγωγική Κατήχηση του Κυρίλλου Ιεροσολύμων. Συνήθως αποτελείται-εκτός του προαύλιου ή εξώτερου χώρου του βαπτίσματος σε άμεση επικοινωνία με το νότιο κλίτος της βασιλικής-, από δύο ακόμα διαμερίσματα, συχνά επιμήκη, προσαρτημένα στον προηγούμενο αύλειο χώρο. Η κτηριακή διάταξη του βαπτιστηρίου συμφωνούσε απόλυτα με την τελετουργική τάξη που ακολουθείται στη βάπτιση. Έτσι, ο μελλοβάπτιστος, από τον προαύλειο ή εξώτερο οίκο, όπου δίδονταν οι ευχές, και τελούνταν ο εξορκισμός και η ομολογία της πίστεως, προέβαινε στον εσώτερο χώρο, το φωτιστήριο, όπου, μετά την απόδυση, την επάλειψη με το αγιασμένο λάδι και την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως ενώπιον του επισκόπου, δεχόταν το βάπτισμα στην κολυμπήθρα, με το συμβολισμό της κατάδυσης και της ανάβασης. Για το λόγο αυτό, στο κέντρο του φωτιστηρίου υπήρχε κτιστή κολυμπήθρα. Στη συνέχεια, ο νεοφώτιστος, φορώντας λευκή στολή, έπαιρνε το χρίσμα από τον επίσκοπο στο χρισμάριο, το διαμέρισμα βόρεια του φωτιστηρίου απ' όπου και περνούσε στο ναό προκειμένου να παρακολουθήσει μπροστά από το Ιερό Βήμα, για πρώτη του φορά τη θεία λειτουργία.