Οκταγωνικός: Τύπος ναού στον οποίο οι καμάρες που βαστούν τον τρούλο στεγάζουν τις κεραίες εγγεγραμμένου σταυρού σε τετράγωνο ή ορθογώνιο και διαγράφουν με σαφήνεια στη στέγη σταυρό. Ο μεγάλος χαρακτηριστικός τρούλος που καλύπτει ολόκληρο τον κεντρικό χώρο του ναού πατάει με το χαμηλό του τύμπανο σε οκτώ τόξα που οι προβολές τους στην κάτοψη σχηματίζουν οκτάγωνο εγγεγραμμένο μέσα σε τετράγωνο που διαγράφουν οι τοίχοι των πλαγίων διαμερισμάτων.

Το χαρακτηριστικό πλεονέκτημα του τύπου αυτού -που αποτελεί παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου - είναι η ευρύτητα που προσδίδεται στο εσωτερικό του ναού και που δεν απαντά στους συνηθισμένους σταυροειδείς εγγεγραμμένους ναούς. Στους σταυροειδείς εγγεγραμμένους ναούς δηλαδή, τα εσωτερικά στηρίγματα του τρούλου καταλαμβάνουν ωφέλιμο χώρο του ναού, εμποδίζοντας με τον τρόπο αυτό την ακώλυτη θέα του Iερού από το εκκλησίασμα και επιπλέον έχουν το μειονέκτημα ότι για να δει κάποιος τον Παντοκράτορα που ζωγραφίζεται στον τρούλο πρέπει να προχωρήσει αρκετά μέσα στο ναό και να κλίνει πολύ το κεφάλι προς τα πάνω και πίσω. Αντίθετα, στους οκταγωνικούς ο διάκοσμος του τρούλου είναι ορατός ήδη από την είσοδο στο ναό. Ωστόσο, οι ναοί αυτοί έχουν και το μειονέκτημα ότι παρουσιάζουν εξωτερικά πολύ βαρύ τον τρούλο, λόγω της αναγκαίας κατασκευής μεγάλης διαμέτρου του. Έτσι, πάντοτε εξωτερικά, οι οκταγωνικοί ναοί φαίνονται ογκώδεις και συμπαγείς, ενώ οι συνηθισμένοι μεσοβυζαντινοί σταυροειδείς με τον ραδινό τρούλο και τις συμμετρικές αναλογίες είναι ελαφρά και χαριτωμένα μνημεία.

Από τον τρόπο διάταξης των οκτώ στηριγμάτων, οι οκταγωνικοί ναοί διακρίνονται σε απλούς και σε σύνθετους.

Οι οκταγωνικοί ναοί δε σχετίζονται με τα παλαιοχριστιανικά οκτάγωνα. Στα οκτάγωνα της παλαιοχριστιανικής εποχής, ο καλυπτόμενος χώρος είναι οκταγωνικός, ενώ στο καινούργιο δημιούργημα του οκταγωνικού αρχιτεκτονικού τύπου, μόνον η στήριξη του τρούλου είναι οκταγωνική, ενώ ο καλυπτόμενος χώρος συνεχίζει να παραμένει σε τετράγωνο.

Ο παλαιότερος σύνθετος οκταγωνικός ναός είναι το καθολικό της Μονής Οσίου Λουκά Φωκίδας, που χρονολογείται γύρω στο 1011. Άλλοι οκταγωνικός ναοί, εκτός της Σωτείρας Λυκοδήμου στην Αθήνα ή το Δαφνί, είναι και - η γνωστή για τα ψηφιδωτά της- Νέα Μονή της Χίου ( 1045), η Παναγία η Κρίνα και ο Άγιος Γεώργιος του Συκούση επίσης στη Χίο, η Καμαριώτισσα στο νησάκι Χάλκη του Βοσπόρου, το καθολικό της Μονής Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου του Κουτσοβέντη στην Κύπρο, ο ναός του Αντιφωνητή κοντά στην Κύρήνεια, ο ναός στο κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα-επίσης στην Κύπρο-, η Μεταμόρφωση Χριστιάνου στην Τριφυλλία και ο ναός της Αγίας Σοφίας στο κάστρο της Μονεμβασιάς.