Κεφαλή Αγίας, Κοιμητηριακός Ναός Αγίου Νικολάου Καλάμου, α΄μισό 13ου αιώνα, 0,24χ0,135 μ.

Κεφαλή Αγίας, Κάλαμος

Περιοχή: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών
Χρονολογία: α΄ μισό 13ου αι.

Περιγραφή:

Το τμήμα συνθέτουν τρία συγκολλημένα σπαράγματα. Επάνω στον γαλάζιο κάμπο εικονίζεται μορφή αγίας μέχρι το στήθος, στραμμένης προς τα πλάγια. Φορεί μοβ μαφόριο που τυλίγεται σφιχτά γύρω από το σώμα, με πτυχές αρκετά σχηματικές που δηλώνονται με λευκές γραμμές. Το νεανικό πρόσωπο γράφεται με αρκετή φροντίδα και με κάποια σχετική πλαστικότητα. Στη σφιχτή καστανόχρωμη σάρκα , ρόδινες κηλίδες φωτίζουν τα μάγουλα, το στόμα είναι μικρό και ρόδινο, τα μάτια μεγάλα και εκφραστικά. Ο φωτοστέφανος είναι όμοιος με αυτόν της άλλης αγίας από τον ίδιο ναό. Η μορφή, με καλοσχεδιασμένα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά είναι από τις καλύτερες σε καλλιτεχνική ποιότητα που σώθηκαν από το ναό του Αγίου Νικολάου.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στο Κοιμητήριο του Καλάμου, λίγο έξω απ' το χωριό. Είναι σταυρεπίστεγος, χρονολογείται στον 13ο αιώνα και έχει κτισθεί πάνω σε παλαιότερο, μάλλον ναϊκό κτίσμα. Κάτι τέτοιο προέκυψε από τις ανασκαφικές έρευνες. Είναι χτισμένος χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια, με αργολιθοδομή, χωρίς κεραμοπλαστικά κοσμήματα ή οδοντωτές ταινίες. Από τις τοιχογραφίες που διακοσμούσαν το εσωτερικό του ναού σώθηκαν μόνο σπαράγματα από τη στέγη, κυρίως πρόσωπα αγίων και αγγέλων.

Βιβλιογραφία: Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, Κατάλογος Έκθεσης, Αθήνα 1986, αρ. 44,  Γκίνη-Τσοφοπούλου Ελένη, Άγιος Νικόλαος στο Νεκροταφείο Καλάμου Αττικής, Νέα Στοιχεία, Δελτίο Χριστιναικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας ΙΑ΄, (1982-1983), σ. 239-240, εικ. 15.