Μιχαήλ Χωνιάτης, νότιο παρεκκλήσιο Σπηλιάς Πεντέλης, 1233/1234 μ.Χ., 59,5Χ78,5 εκ.

Μιχαήλ Χωνιάτης, Σπηλιά Πεντέλης

Περιοχή: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών
Χρονολογία: 1233/1234 μ.Χ.

Περιγραφή:

 Η παράσταση που σώζεται σε κακή κατάσταση, κοσμούσε μαζί με άλλους αγίους το νότιο παρεκκλήσιο του ναού. Τα ιδιαίτερα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά της μορφής με το ψηλό, σκαμμένο από ρυτίδες, μέτωπο, τη γαμψή μύτη και την ιδιότυπη κόμμωση φανερώνουν ότι πρόκειται για ρεαλιστική προσωπογραφία του μητροπολίτη. Την υπόθεση επιβεβαιώνει το γεγονός ότι πορτραίτο του Μιχαήλ Χωνιάτη με ανάλογα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά έχει εντοπισθεί και στο τοιχογραφημένο διάκοσμο ενός ακόμα ναού της Αττικής, τον Άγιο Πέτρο στα Καλύβια Κουβαρά.  Η παρουσία του πορτραίτου του Χωνιάτη σε δύο τουλάχιστον μνημεία της Αττικής, όπου εικονίζεται με φωτοστέφανο, στοιχείο δηλωτικό ότι αυτά πραγματοποιήθηκαν μετά το θάνατό του, δείχνει ότι η ανθρωπιστική δράση του μητροπολίτη είχε βρει απήχηση και αναγνώριση από το ποίμνιο του, το οποίο με αυτόν τον τρόπο τίμησε τη μνήμη του. 

Βιβλιογραφία: Ντ. Μουρίκη, Οι βυζαντινές τοιχογραφίες των παρεκκλησίων της Σπηλιάς της Πεντέλης, Δελτίο Χριστιανικής και Αρχαιολογικης Εταιρείας Ζ΄ (1973-1974), σ. 96-98, πίν. 27. 1,  Bυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη, Κατάλογος έκθεσης, Αθήνα 1986, αριθ. 33,  N. Χατζηδάκη, Ψηφιδωτά και Τοιχογραφίες στις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της Αθήνας,  ΑΘΗΝΑΙ. Από την κλασική εποχή έως σήμερα (5ος αι. Π.Χ. – 2000 μ. Χ.), Αθήνα 2000, σ. 268-269, εικ. 29.