 |
|
|
Μαρμάρινη πλάκα, ύψος 45 εκ., μήκος 138 εκ., πάχος 19,5 εκ.
 |
 |
 |
 |
Πλάκα, Συλλογή Θησείου
Περιοχή: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών
Χρονολογία: 13ος αι.
Περιγραφή:
Μαρμάρινη πλάκα με παράσταση της Γέννησης του Χριστού. Πλάκα σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου, χωρίς πλαίσιο, φέρει στο κέντρο την παράσταση της Γέννησης του Χριστού. Η σκηνή αποδίδεται σε έξεργο ανάγλυφο και έχει λαξευθεί σε τρία βαθμιδωτά επίπεδα ως προς την επεξεργασία του μαρμάρου. Κάτω και στο υψηλότερο επίπεδο του αναγλύφου εικονίζεται σε διαγώνια διάταξη η Θεοτόκος, με το κεφάλι στραμμένο προς τον θεατή, ξαπλωμένη στη στρωμνή, που παρακολουθεί την καμπύλη του σώματός της. Φορεί ποδήρη χιτώνα και μαφόριο και ακουμπά το δεξί της χέρι στο στήθος και το αριστερό στο πρόσωπο. Πλατιά ανάγλυφη ταινία σχηματίζει τον φωτοστέφανό της, ενώ στο αποστρογγυλευμένο άνω μέρος της στρωμνής διατηρούνται εγχάρακτα τα συμπιλήματα ΜΗΡ ΘΥ. Αριστερά της Παναγίας, σε χαμηλότερη διαβάθμιση του μαρμάρου και υψηλότερα από αυτήν, έχει λαξευθεί το Θείο Βρέφος στη φάτνη, σπαργανωμένο, στην ίδια στάση και σε παράλληλη διάταξη με τη μητέρα του και φέρει ένσταυρο φωτοστέφανο. Εκατέρωθεν της κεφαλής του εγχάρακτα τα συμπιλήματα ΙC ΧC. Η φάτνη οριοθετείται από τριπλή ισοπαχή ανάγλυφη ταινία και αποδίδεται σχηματικά. Με τον ίδιο σχηματικό τρόπο έχει αποδοθεί και το γωνιώδες πλαίσιο του χώρου, στον οποίο προβάλλουν τα κεφάλια των δύο ζώων, του βοδιού και του όνου, τα οποία πλαισιώνουν τα δύο άγια πρόσωπα και έχουν λαξευθεί στο τρίτο επίπεδο του αναγλύφου. Το βάθος, δουλεμένο με βελόνι, βρίσκεται στη χαμηλότερη διαβάθμιση του μαρμάρου. Επάνω αριστερά, στην λειασμένη παρυφή της πλάκας, υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή Η ΧΥ ΓΕΝΝΗΣΙΣ. Η σύνθεση παρουσιάζει λιτότητα και οικονομία στην οργάνωσή της και έντονη χαλαρότητα και αμέλεια στην απόδοσή της. Τα χαρακτηριστικά των προσώπων αποδίδονται σχηματοποιημένα, αλλά συγχρόνως πολύ εκφραστικά. ΄Εντονα αποτυπώνεται στο πρόσωπo της Παναγίας η έκφραση της εξάντλησης. Το ίδιο εκφραστική είναι και η κίνηση του αριστερού χεριού της, δηλωτική θλίψης. Η παράσταση παρουσιάζει εικονογραφική και τεχνοτροπική συγγένεια με την αντίστοιχη της Γέννησης στην Παρηγορήτισσα της Άρτας του 13ου αιώνα και παραπέμπει σε αντίστοιχα έργα παλαιολόγειας τέχνης. Επαρχιακά έργα, του ίδιου αθηναϊκού εργαστηρίου, με έκδηλη φραγκική επίδραση, τόσο η πλάκα της Γέννησης όσο και τα τόξα, αποτελούν ένα σύνολο που προέρχεται μάλλον από το ίδιο μνημείο. Προέρχεται από την Αθήνα, άλλοτε στη Συλλογή Θησείου, και χρονολογείται στον 13ο αι. μ.Χ
Χρονολογία: 13ος αι.
Περιγραφή:
Μαρμάρινη πλάκα με παράσταση της Γέννησης του Χριστού. Πλάκα σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου, χωρίς πλαίσιο, φέρει στο κέντρο την παράσταση της Γέννησης του Χριστού. Η σκηνή αποδίδεται σε έξεργο ανάγλυφο και έχει λαξευθεί σε τρία βαθμιδωτά επίπεδα ως προς την επεξεργασία του μαρμάρου. Κάτω και στο υψηλότερο επίπεδο του αναγλύφου εικονίζεται σε διαγώνια διάταξη η Θεοτόκος, με το κεφάλι στραμμένο προς τον θεατή, ξαπλωμένη στη στρωμνή, που παρακολουθεί την καμπύλη του σώματός της. Φορεί ποδήρη χιτώνα και μαφόριο και ακουμπά το δεξί της χέρι στο στήθος και το αριστερό στο πρόσωπο. Πλατιά ανάγλυφη ταινία σχηματίζει τον φωτοστέφανό της, ενώ στο αποστρογγυλευμένο άνω μέρος της στρωμνής διατηρούνται εγχάρακτα τα συμπιλήματα ΜΗΡ ΘΥ. Αριστερά της Παναγίας, σε χαμηλότερη διαβάθμιση του μαρμάρου και υψηλότερα από αυτήν, έχει λαξευθεί το Θείο Βρέφος στη φάτνη, σπαργανωμένο, στην ίδια στάση και σε παράλληλη διάταξη με τη μητέρα του και φέρει ένσταυρο φωτοστέφανο. Εκατέρωθεν της κεφαλής του εγχάρακτα τα συμπιλήματα ΙC ΧC. Η φάτνη οριοθετείται από τριπλή ισοπαχή ανάγλυφη ταινία και αποδίδεται σχηματικά. Με τον ίδιο σχηματικό τρόπο έχει αποδοθεί και το γωνιώδες πλαίσιο του χώρου, στον οποίο προβάλλουν τα κεφάλια των δύο ζώων, του βοδιού και του όνου, τα οποία πλαισιώνουν τα δύο άγια πρόσωπα και έχουν λαξευθεί στο τρίτο επίπεδο του αναγλύφου. Το βάθος, δουλεμένο με βελόνι, βρίσκεται στη χαμηλότερη διαβάθμιση του μαρμάρου. Επάνω αριστερά, στην λειασμένη παρυφή της πλάκας, υπάρχει εγχάρακτη η επιγραφή Η ΧΥ ΓΕΝΝΗΣΙΣ. Η σύνθεση παρουσιάζει λιτότητα και οικονομία στην οργάνωσή της και έντονη χαλαρότητα και αμέλεια στην απόδοσή της. Τα χαρακτηριστικά των προσώπων αποδίδονται σχηματοποιημένα, αλλά συγχρόνως πολύ εκφραστικά. ΄Εντονα αποτυπώνεται στο πρόσωπo της Παναγίας η έκφραση της εξάντλησης. Το ίδιο εκφραστική είναι και η κίνηση του αριστερού χεριού της, δηλωτική θλίψης. Η παράσταση παρουσιάζει εικονογραφική και τεχνοτροπική συγγένεια με την αντίστοιχη της Γέννησης στην Παρηγορήτισσα της Άρτας του 13ου αιώνα και παραπέμπει σε αντίστοιχα έργα παλαιολόγειας τέχνης. Επαρχιακά έργα, του ίδιου αθηναϊκού εργαστηρίου, με έκδηλη φραγκική επίδραση, τόσο η πλάκα της Γέννησης όσο και τα τόξα, αποτελούν ένα σύνολο που προέρχεται μάλλον από το ίδιο μνημείο. Προέρχεται από την Αθήνα, άλλοτε στη Συλλογή Θησείου, και χρονολογείται στον 13ο αι. μ.Χ