Άποψη των ερειπίων της παλαιοχρ. βασιλικής στην Αμυγδαλέζα. (Φωτογραφία Ι. Λιάκουρα)
Άποψη των ερειπίων της παλαιοχρ. βασιλικής στην Αμυγδαλέζα. (Φωτογραφία Ι. Λιάκουρα)
Άποψη των ερειπίων της παλαιοχρ. βασιλικής στην Αμυγδαλέζα. Η αψίδα και κλίτη. (Φωτογραφία Ι. Λιάκουρα)
Άποψη των ερειπίων της παλαιοχρ. βασιλικής στην Αμυγδαλέζα. Τα σημαντικά της λείψανα βρίσκονται σε κήπο οικίας. (Φωτογραφία Ι. Λιάκουρα)
Τμήμα ερειπίων της παλαιοχρ. βασιλικής στην Αμυγδαλέζα. (Φωτογραφία Ι. Λιάκουρα)

Βασιλική Μυγδαλέζας

Περιοχή: Μυγδαλέζα (Σταμάτα)
Τύπος: Βασιλική
Χρονολογία: Τέλη 5ου-αρχές 6ου αι.

Περιγραφή:

Τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής αυτής βασιλικής βρίσκονται στον λόφο Μυγδαλέζα στην περιοχή της Σταμάτας, δυόμισι χιλιόμετρα βορειοδυτικά του χωριού, μέσα σε κήπο οικίας. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο, αφού, εκτός των ερειπίων της βασιλικής αυτής έχουν εντοπιστεί και λείψανα πολύ παλαιότερα αλλά και νεώτερα, που φτάνουν ως και τα μεταβυζαντινά χρόνια.

Η βασιλική της Μυγδαλέζας (τέλη 5ου-αρχές 6ου αιώνα) ήταν τρίκλιτη, με βαπτιστήριο προσκολλημένο στη νοτιοανατολική πλευρά του κυρίως σώματος της, στα δυτικά του οποίου υπήρχαν δύο ανεξάρτητα δωμάτια που συναποτελούσαν το συγκρότημα του βαπτιστηρίου (φωτιστήριο και χρισμάριο=consognatorium).

 Σε επαφή με την ημικυκλική αψίδα του Ιερού βρέθηκε δίδυμος κτιστός κιβωτιόσχημος τάφος που σήμερα εκτίθεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.

Ο χρόνος καταστροφής της θα πρέπει να τοποθετηθεί στα τέλη του 7ου με αρχές 8ου αιώνα, εποχή που -λόγω των σλαβικών και αραβικών επιδρομών- καταστρέφονται τα περισσότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της χώρας.

Κατά τον 11ο αιώνα, η λατρεία αναβιώνει στον χώρο, ωστόσο περιορίζεται σε τμήμα του μεσαίου κλίτους, ενώ χρησιμοποιεί τον γύρω χώρο ως νεκροταφείο, όπως συμπεραίνεται από τους τάφους που έχουν ανασκαφεί.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, μαρτυρείται η ύπαρξη αυτής της μονόχωρης εκκλησίας που χτίστηκε στο μεσαίο κλίτος της βασιλικής και που θα πρέπει να ήταν σε χρήση καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Αναφέρεται ως Αγία Παρασκευή ή ως Άγιος Νικόλαος.

Αρχαιολογικό Δελτίο 34 (1979) Χρονικά, σ. 122, Αρχαιολογικό Δελτίο 45 (1990) Β1 Χρονικά, σ. 90-92, Γκίνη-Τσοφοπούλου Ε., Παλαιοχριστιανική βασιλική στη θέση «Μυγδαλέζα» Αττικής, Αρχαιολογική Εφημερίς 1980, σ. 85-96.