Ναός Αγίας Κυριακής στην Κερατέα. Άποψη από βορειοδυτικά. (Φωτογραφία: Ρ. Ανδρεάδη, από το βιβλίο του Χ. Μπούρα: Η Ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, σ. 184, εικ. 201).

Κυριακή, Αγία (Κερατέα)

Περιοχή: Μεγάλη Αυλή, Κερατέα
Τύπος: Μονόχωρος καμαροσκέπαστος
Χρονολογία: 12ος αι.

Περιγραφή:

Ο ναός βρίσκεται στην περιοχή που είναι γνωστή με την ονομασία Μεγάλη Αυλή (όπου στην αρχαιότητα απλωνόταν ο δήμος της Κεφαλής), λίγο έξω από την Κερατέα. Πρόκειται για έναν μικρό, μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό, αλλοιωμένο σήμερα εξωτερικά.

Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο του ναού είναι οι τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό του. Η γραπτή αυτή διακόσμηση, έργο δύο ζωγράφων, όπως διαπιστώνεται από την διαφοροποίηση της τεχνοτροπίας και της τεχνικής, χρονολογείται με ακρίβεια (από επιγραφή που αποκαλύφθηκε στη νότια πλευρά του Ιερού) στα 1197/98. Μερικές από τις τοιχογραφίες είναι: στον κυρίως ναό η Βαϊοφόρος, , η Γέννηση, η Έγερση του Λαζάρου, ενώ στο Ιερό, στην αψίδα, βρίσκεται η Θεοτόκος, ένθρονη Βρεφοκρατούσα ανάμεσα σε αγγέλους, καθώς και ο Μελισμός. Στον βόρειο τοίχο, απέναντι από την τοιχογραφία της Μεταμόρφωσης, βρίσκεται η σπάνια παράσταση του Αγίου Ευσταθίου. Ο άγιος εικονίζεται επάνω σε ωραίο άσπρο άλογο, ενώ στο επάνω μέρος της παράστασης, στα δεξιά, εικονίζεται το ελάφι με φωτοστέφανο, απ’ το γνωστό όραμα του αγίου.

Αντωνίου Αθ., Θεοί και Ήρωες στον αρχαίο δήμο «Κεφαλή», Α΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια 1984 (έκδ. 1985), σ. 59-59, Αρχαιολογικό Δελτίο 45 (1990) Χρονικά Β1, σ. 85, Γκίνη -Τσοφοπούλου Ε., Νεώτερα από τη συντήρηση μνημείων στα Μεσόγεια, Γ΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια 1987 (έκδ. 1988), σ. 439-441, Mackenzie A.D., Provincial Byzantine Painting in Attica, H. Kyriaki,Keratea, Cahiers Archeologiques 30 (1982) 139-146.