 |
|
|
 |
 |
 |
 |
Τύπος: Oκταγωνικός
Χρονολογία: όψιμος 12ος αι.
Περιγραφή:
Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στην εγκαταλελειμμένη Μονή κοντά στο χωριό Πύλη (παλαιότερα Δερβενοσάλεσι).
Ο σημερινός ναός δεν αποτελούσε παρά τη λιτή (νάρθηκα) του Καθολικού του 11ου αιώνα, από το οποίο όμως σήμερα έχουν απομείνει μόνον τα θεμέλια.
Όταν ο Ορλάνδος παρουσίασε το μνημείο το θεώρησε ως πολύ νεώτερο και πίστεψε ότι είχε κτισθεί πάνω στα παλαιά θεμέλια. Χρειάστηκαν πενήντα χρόνια για να αποκατασταθεί η επιστημονική αλήθεια σχετικά με τον χαρακτήρα και την παλαιότητα του σωζόμενου ναϊκού κτίσματος. Και η αλήθεια ήταν ότι το 1890 (χρονιά στην οποία ο Ορλάνδος ανήγαγε το σωζόμενο μνημείο) το παλαιό Καθολικό κατέρρευσε με συνέπεια οι επισκευαστικές εργασίες να μετατρέψουν τον ευρύχωρο νάρθηκα στον αυτοτελή ναό που γνωρίζουμε σήμερα (φυσικά με επεμβάσεις όπως κατασκευή νέου Ιερού κ.λ.π.).
Πρόκειται για ένα οκταγωνικό κτίσμα, το οποίο παρουσιάζει και κάποια κοινά στοιχεία με το Καθολικό της γειτονικής Μονής Οσίου Μελετίου. Τούτο το δεύτερο στοιχείο άλλωστε είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την ταύτιση του ναού με το δεύτερο μοναστήρι που έκτισε ο Όσιος Μελέτιος προς τιμήν της Θεοτόκου.
Μια σειρά από χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά και τυπολογικά στοιχεία επέτρεψαν τη χρονολόγηση του μνημείου στον προχωρημένο 12ο αιώνα.
Δεν υπάρχουν επιγραφές ή μαρτυρίες ιστορικές για τη Μονή
Πάντως, παλαιότερα, είναι πιθανό να ήταν γνωστή με το όνομα Μονή της Στέρνας.
Ορλάνδος Α., Η επί του Κιθαιρώνος Μονή της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, Αρχείον Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος 1 (1935) 161-178, Μπούρας Χ. - Μπούρα Λ., Η Ελλαδική Ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, σ. 117-120, Του ιδίου, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, σ.132, πίν. 138, Koder J.-Hild F., Hellas und Thessalia, Tabula Imperii Byzantini 1, p. 284.