 |
|
|
 |
 |
 |
 |
Τύπος: Μονόκλιτη Βασιλική
Χρονολογία: Τέλη 12ου αιώνα
Περιγραφή:
Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου δυτικά των Καλυβίων, στην περιοχή που είναι γνωστή με την ονομασία Εννέα Πύργοι, και πολύ κοντά στον επίσης βυζαντινό ναό του Αγίου Πέτρου, βρίσκεται ο κομψός ναός της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας ή τα Εισόδια (αφού ο ναός εορτάζει την ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου, εξ ου και η ονομασία Μεσοσπορίτισσα που αποδίδεται στην Παναγία ως προστάτιδας της σποράς που γίνεται αυτόν το μήνα).
Ο ναός είναι μονόκλιτη βασιλική, στην οποία, μεταγενέστερα, προστέθηκε καμαροσκέπαστος νάρθηκας και παρεκκλήσιο στη δυτική και βόρεια πλευρά αντίστοιχα. Ο Ορλάνδος τη χρονολόγησε στον 11ο ή 12ο αιώνα. Ο καθηγητής Μπούρας την τοποθετεί στα τέλη του 12ου αιώνα. Ο τρούλος του ναού είναι αθηναϊκός και η τοιχοδομία του συνδυάζει την απλή αργολιθοδομή με την καλή πλινθοπερίκλειστη τεχνική στην κόγχη του Ιερού και του τρούλου (φωτό). Η είσοδος του ναού είναι χαμηλή κι έχει υπέρθυρο πλίνθινο τοξωτό προσκυνητάρι που απαντά και σε αρκετούς άλλους αττικούς ναούς, όπως στον γειτονικό-και κάπως νεώτερο- Άγιο Πέτρο αλλά και στο παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου στη Σπηλιά Πεντέλης κ.ά. Στα προσκυνητάρια αυτά είθισται να εικονίζεται ο τιμώμενος άγιος. Στην περίπτωση της Μεσοσπορίτισσας όμως, η τοιχογράφηση έχει καταστραφεί. Δε διασώζεται ο ζωγραφικός διάκοσμος.
Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού είναι νεώτερες και ιδιαίτερα κακότεχνες. Έγιναν στις αρχές του 20ου αιώνα από κάποιον ζωγράφο Λυμπέριο, σύμφωνα με επιγραφές στο κτιστό τέμπλο, και πιθανότατα έχουν επικαλύψει παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών. Ελάχιστες τοιχογραφίες που έχουν σωθεί στο παρεκκλήσιο είναι αρκετά ενδιαφέρουσες και μπορούν να χρονολογηθούν στα μέσα του 18ου αιώνα. Οι νεώτερες αυτές τοιχογραφίες του παρεκκλησίου, όπως η Παναγία και ο Χριστός στο κτιστό τέμπλο, οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος στο βόρειο και νότιο τοίχο αντίστοιχα, το διακοσμητικό με τους άνθινους κύκλους στο εσωράχιο της Ωραίας Πύλης καθώς και ο Άγιος Αθανάσιος στο εσωράχιο του τόξου της βόρειας κεραίας του κυρίως ναού, είναι αρκετά ενδιαφέρουσες. Δυστυχώς, η επιγραφή που σώζεται στο τέμπλο και θα μπορούσε να μας δώσει την ακριβή χρονολόγηση είναι σχεδόν ολοκληρωτικά φθαρμένη.
Δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το ναό στις ιστορικές πηγές.
Ο ναός διατηρείται σε άριστη κατάσταση και σε ωραίο περιβάλλοντα χώρο.
ΕΝΝΕΑ ΠΥΡΓΟΙ: Κοινή ονομασία της περιοχής που βρίσκεται 2 περίπου χιλιόμετρα δυτικά των Καλυβίων, στη θέση μεσαιωνικού οικισμού. Αποτελεί σημαντικό πυρήνα βυζαντινών μνημείων, ιστάμενων και ερειπωμένων. Όσον αφορά στα ιστάμενα μνημεία, εκτός του προαναφερθέντος ναού της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας, σε πολύ κοντινή απόσταση, βρίσκεται και ο κάπως νεώτερος ναός του Αγίου Πέτρου.
Βιβλιογραφία: Γκίνη-Τσοφοπούλου Ελένη, Βυζαντινές εκκλησίες στην περιοχή των Καλυβίων, Πρακτικά Α΄ Επιστημονικής Συνάντησης Νοτιοανατολικής Αττικής, Καλύβια Αττικής 1984, σ. 196-197, Κοντογεωργοπούλου Χρύσα, "Ως εις άλλο Σινά την επί του Πανικού Όρους ακρώρειαν": ΠΑΝΕΙΟΝ - ΥΜΗΤΤΟΣ, δυο ιερά βουνά της Αττικής, Εώα και Εσπέρια 6 (2004-2006) 262-263, Μπούρας Χαράλαμπος – Μπούρα Λ., Η Ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, σ. 169-171, Ορλάνδος Αν., Ναοί των Καλυβίων Κουβαρά, Αθηνά ΛΕ΄(1923) 176-181, εικ. 9-11, Koder J.-Hild F., Hellas und Thessalia, Tabula Imperii Byzantini I, Wien 1976, p.195.