Ναός Αγίου Πέτρου στα Σπάτα. Βορειοανατολική όψη. (Φωτογραφία: Χρ. Κοντογεωργοπούλου)
Ναός Αγίου Πέτρου στα Σπάτα. Βορειοανατολική όψη. (Φωτογραφία: Χρ. Κοντογεωργοπούλου)
Ναός Αγίου Πέτρου στα Σπάτα. Η αψίδα του Ιερού. (Φωτογραφία: Χρ. Κοντογεωργοπούλου)

Πέτρος, Άγιος, Σπάτα

Περιοχή: Σπάτα
Τύπος: Σταυροειδής εγγεγραμμένος
Χρονολογία: πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδος

Περιγραφή:

 Το μνημείο ανήκει στην πρώιμη μεταβυζαντινή περίοδο, ωστόσο εντάσσεται στην ενότητα των βυζαντινών μνημείων, όχι μόνο εξαιτίας της χρονολογικής του γειτνίασης με τη βυζαντινή περίοδο, αλλά και λόγω της σχέσης του με ένα σύνολο καταλοίπων που μαρτυρούν την κατοίκηση αλλά και την αγροτική ανάπτυξη της περιοχής σε πολλές φάσεις της βυζαντινής περιόδου.

Πρόκειται για ένα δικιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό.

Η μόνη τοιχογραφία  είναι μια ολόσωμη παράσταση του Αγίου Χαραλάμπους, ένα έργο της Σχολής Γεωργίου Μάρκου,  18ου αιώνα.

Ο ναός έχει μεταφερθεί σε νέα θέση, συγκεκριμένα 340 μέτρα δυτικότερα, προκειμένου να κατασκευαστεί ο δυτικός αεροδιάδρομος κατά τη διάρκεια των έργων κατασκευής του αεροδρομίου ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ.

Σε ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την 1η Ε.Β.Α (Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) δυτικά του ναού, αποκαλύφθηκαν οικιστικά λείψανα εκτεταμένης αγροτικής εγκατάστασης με επισκευές, μετατροπές και επεκτάσεις, που, η κύρια χρονολογική τους φάση- σύμφωνα με κινητά ευρήματα- μπορεί να χρονολογηθεί από το τέλος του 11ου μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα. Ανατολικά των λειψάνων αυτών, στη θέση δηλαδή του ναού του Αγίου Πέτρου, ερευνήθηκε νεκροταφείο, του οποίου η λειτουργία τοποθετείται –πάντα με βάση τα εδώ πενιχρά κινητά ευρήματα-, από τον 11ο ως τα μέσα του 14ου αιώνα, αλλά και πολύ αργότερα, κατά την όψιμη περίοδο της τουρκοκρατίας. Μεγάλος αριθμός από ταφές εντοπίστηκαν μέσα στο ναό και περιμετρικά αυτού. 

Γκίνη – Τσοφοπούλου Ελένη, Τα «Μεσόγεια» από την επικράτηση του χριστιανισμού έως την Οθωμανική κατάκτηση, Μεσογαία, Αθήνα 2004, σ. 149 κ. εξ., Της ιδίας, Αρχαιολογικές μαρτυρίες από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι τους μεταβυζαντινούς χρόνους στην περιοχή του αεροδρομίου, [έκδ. Υπ. Πολιτισμού-Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών]