Αθήνα, Προφήτης Ηλίας και Ταξιάρχης της Ρωμαϊκής Αγοράς (Th. Du Moncel-Μπούρας Χ., Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2001, σ. 125, εικόνα126).
Αθήνα, Προφήτης Ηλίας και Ταξιάρχης της Ρωμαϊκής Αγοράς (Th. Du Moncel-Μπούρας Χ., Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2001, σ. 125, εικόνα126).
Η "Παναγία των Καταλανών", μέσα 15ου αιώνα, 117χ137 εκ., αποτοιχισμένη από το ναό του  Προφήτη Ηλία Σταροπάζαρου. (Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών)

Ηλίας (Προφήτης)- εξαφανισμένος ναός

Περιοχή: Αθήνα
Τύπος: Σταυροειδής εγγεγραμμένος
Χρονολογία: 10ος αι.

Περιγραφή:

Ο βυζαντινός αυτός ναός, σταυροειδής εγγεγραμμένος, με κύριο χαρακτηριστικό τον πτυχωτό τρούλο, όπως μας είναι γνωστός από σχέδιο του Paul Durand, χτίστηκε τον 10ο αιώνα και επισκευάσθηκε στα μέσα του 15ου αι.

Στο εσωτερικό του διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, η Αθήνα, ως πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους γνωρίζει αφενός μία έντονη οικοδομική δραστηριότητα, προκειμένου να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες, αφετέρου γίνεται το αντικείμενο θαυμασμού των Ευρωπαίων που ανακαλύπτουν εκ νέου την γοητεία του αρχαίου κλασικού ιδεώδους. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο μεσοβυζαντινός ναός του Προφήτη Ηλία κατεδαφίζεται, μαζί με άλλες εκκλησίες της πόλης, προκειμένου στη θέση του να ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα στην περιοχή της αρχαίας αγοράς. Η κατεδάφιση πραγματοποιήθηκε γύρω στα 1843 από τον Λ. Καυτατζόγλου, αφού προηγουμένως αποτοιχίστηκε, πιθανόν από το τύμπανο της θύρας του ναού, η τοιχογραφία της ένθρονης Θεοτόκου, γνωστής ως Παναγία των Καταλανών. Το έργο παραδόθηκε στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο, το οποίο δώρισε αργότερα ο Λ. Καυτατζόγλου, μαζί με άλλα αντικείμενα βυζαντινής τέχνης, στη συλλογή της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Πανσελήνου Ναυσικά, Βυζαντινή Αθήνα, Αθήνα 2004, σ. 51-52, Panselinou N., Byzantine Athens, Athens 2004, σ.51-52, Sinos S., Die Sogenannte Kirche der H. Elias zu Athen, BZ 64 (1971), σ. 360-361.