Το ένα από τα δύο ενεπίγραφα μαρμάρινα θωράκια τέμπλου του παλαιού ναού, 11ος-12ος αι.(Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών)
Το ένα από τα δύο ενεπίγραφα μαρμάρινα θωράκια τέμπλου του παλαιού ναού, 11ος-12ος αι.(Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών)
Το δεύτερο μαρμάρινο θωράκιο τέμπλο του παλαιού ναού με τη συνέχεια της επιγραφής. 11ος-12ος αι. (Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών)

Ιωάννης, Άγιος (Μαγκούτη)-εξαφανισμένος ναός, Πλάκα - Αθήνα

Περιοχή: Πλάκα, Αθήνα
Τύπος: Ξυλόστεγη τρίκλιτη βασιλική
Χρονολογία: 871 μ.Χ.

Περιγραφή:

Από τους παλαιότερους ναούς της Αθήνας, ο Άγιος Ιωάννης του Μαγκούτη ήταν μια μικρών διαστάσεων - τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική που, δυστυχώς κατεδαφίστηκε στα 1850. Βρισκόταν στη βόρεια κλιτύ της Ακρόπολης , στη σημερινή οδό Ερεχθέως στην Πλάκα, και πολύ κοντά στον μεταβυζαντινό ναό των Αγίων Αναργύρων του Κολοκύνθη (Μετόχι του Παναγίου Τάφου).

Χτίστηκε το 871 μ.Χ., σύμφωνα με κτητορική επιγραφή που βρέθηκε στα ερείπια του ναού.

Από τον παλαιό ναό σώζονται δύο ενεπίγραφα θωράκια του τέμπλου, που σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας.

Στα θωράκια αυτά (φωτό) εικονίζονται σταυροί με δύο οριζόντιες κεραίες. Ο σταυρός του πρώτου θωρακίου (στην επάνω φωτογραφία), σχηματίζεται από τριμερείς συμπλεκόμενες ταινίες και εικονίζεται κάτω από περίτεχνη κιονοστήρικτη αψίδα, ενώ ο άλλος (στο θωράκιο της κάτω φωτογραφίας) είναι πλεκτός και πλαισιώνεται από ρόδακες, παγώνια, αετούς και συμπιλήματα σε μετάλλια. Έμμετρη, καλλιγραφημένη επιγραφή, η οποία διατηρείται ελλιπής, συνεχιζόμενη  στο ταινιωτό πλαίσιο των δύο θωρακίων, αναφέρεται σε ανακαίνιση του τέμπλου του ναού από μέλη της αθηναϊκής οικογένειας Σποργίτη. Η επιγραφή έχει χρονολογηθεί στον 12ο αι. μ. Χ. Με βάση το διακοσμητικό θεματολόγιο, την τεχνική και την τεχνοτροπία τους τα θωράκια μπορούν να ενταχθούν χρονολογικά στον 11ο-12ο αι. μ. Χ.

Κωνσταντόπουλος Κωνστ., Επιγραφή εκ του ναού του Αγίου Ιωάννου του Μαγκούτη, Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, Αθηναι 1931, σ. 244-255, Πανσελήνου Ναυσικά, Βυζαντινή Αθήνα, Αθήνα 2004, σ. 49, Panselinou N., Byzantine Athens, Athens 2004, p.49.