Σχέδιο, 1888-1890. Μολύβι και Υδατογραφία σε χαρτί. Διαστάσεις 33χ49 εκ. Ναός Παναγίας Γοργοϋπηκόου, όψη από τα δυτικά. Δημιουργοί: R. Weir-Schultz, R. Barnsley. Αρχείο Byzantine Research Fund, Βρετανική Σχολή Αθηνών. Αδημοσίευτο.
Σχέδιο, 1888-1890. Μολύβι και Υδατογραφία σε χαρτί. Διαστάσεις 33χ49 εκ. Ναός Παναγίας Γοργοϋπηκόου, όψη από τα δυτικά. Δημιουργοί: R. Weir-Schultz, R. Barnsley. Αρχείο Byzantine Research Fund, Βρετανική Σχολή Αθηνών. Αδημοσίευτο.
Φωτογραφία, 1888-1890, Ναός Παναγίας Γοργοϋπηκόου. Άποψη από νότια.  Δημιουργοί: R. Weir-Schultz, R. Barnsley. Αρχείο Byzantine Research Fund, Βρετανική Σχολή Αθηνών. Αδημοσίευτη.

Παναγία Γοργοϋπήκοος, Αθήνα

Περιοχή: Αθήνα, πλατεία Μητροπόλεως
Τύπος: Σταυροειδής εγγεγραμμένος
Χρονολογία: τέλος 12ου αι.

Περιγραφή:

Ο ναός είναι γνωστός και με την ονομασία Άγιος Ελευθέριος ή Μικρή Μητρόπολη, και όπως δηλώνει η τελευταία αυτή ονομασία, βρίσκεται στη νότια πλευρά της σημερινής Μητρόπολης της Αθήνας, στην ομώνυμη πλατεία. Είναι ημισύνθετος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός.

Ο τρούλος του ναού, είναι το αρτιότερο σωζόμενο παράδειγμα του αθηναϊκού τύπου στην πόλη και ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης.

Το μνημείο είναι ιδιαίτερα διδακτικό, δεδομένου ότι στο ανώτερο τμήμα των εξωτερικών τοίχων του -  δηλαδή από το ύψος των ανωφλίων των παραθύρων και πάνω - ενσωματώνει με μοναδικό τρόπο 90 ανάγλυφα διαφορετικών εποχών, αποτελώντας έτσι μια υπαίθρια έκθεση γλυπτών. Τα γλυπτά αυτά (θωράκια κ.λ.π.) χρονολογούνται από τους αρχαίους και ρωμαϊκούς χρόνους, μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες  και τη μεσοβυζαντινή εποχή. Ο ακαδημαϊκός Μ. Χατζηδάκης συνέδεσε το ναό με τη φωτισμένη μορφή του αρχαιολάτρη μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη.

Στο κάτω τμήμα, μέχρι το ύψος των ανωφλίων των παραθύρων, χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι, ακόσμητοι δόμοι.

Οι τοιχογραφίες του ναού ανήκουν στον 20ο αιώνα.

Για περισσότερες πληροφορίες βλ. http://odysseus.culture.gr