Μονή Σωτήρος στο Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας (Φωτογραφία: Χρ. Κοντογεωργοπούλου)
Μονή Σωτήρος στο Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας (Φωτογραφία: Χρ. Κοντογεωργοπούλου)
Μονή Σωτήρος στο Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας, ανατολική όψη. (Φωτογραφία: Ι. Λιάκουρα)
Μονή Σωτήρος στο Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας, άποψη από τα νότια. (Φωτογραφία: Ι. Λιάκουρα)

Σωτήρος, Μονή, Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας

Περιοχή: Άνω Αλεποχώρι
Τύπος: Σταυρεπίστεγος
Χρονολογία: 13ος αι.

Περιγραφή:

Ο ναός βρίσκεται κοντά στο Άνω Αλεποχώρι Μεγαρίδας, εικοσιεπτά περίπου χιλιόμετρα από τα Μέγαρα, κοντά στην ακτή του Κορινθιακού.

Πρόκειται για μικρό καθολικό Μονής, αφιερωμένο στον Σωτήρα Χριστό. Εορτάζει στις 6 Αυγούστου, ημέρα της Μεταμόρφωσης του Χριστού.

Ανήκει στον τύπο των σταυρεπίστεγων ναών και χρονολογείται στις αρχές του 13ου αιώνα. Η χρονολόγησή του είναι αρκετά δύσκολη, αφού πρόκειται για ένα λαϊκό κτίσμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής.

Οι τοιχογραφίες που κοσμούν τον ναό χρονολογούνται, με βάση εικονογραφικά και στυλιστικά κριτήρια, στη δεύτερη πεντηκονταετία του 13ου αιώνα. Στα υψηλότερα τμήματα ιστορούνται οι σκηνές, ενώ στα κατώτερα βρίσκονται τα πορτραίτα των αγίων, πράγμα σύνηθες στα εικονογραφικά προγράμματα των βυζαντινών ναών.

Στην αψίδα του Ιερού σώζεται η κτητορική επιγραφή, η οποία διασώζει το όνομα και την ιδιότητα του κτήτορα, ιερέα Λέοντα Κοκκαλάκη. Δεν φέρει χρονολογία.

Οι μικρές διαστάσεις του μνημείου εξηγούνται από τον χαμηλό βαθμό του κτήτορα στην εκκλησιαστική ιεραρχία.

 H θέση του (κοντά στη θάλασσα, αλλά σε ύψωμα που να το καθιστά αθέατο ακόμη και από κοντινή απόσταση), παρείχε στο μοναστηράκι αυτό μοναδικές συνθήκες ασφάλειας, όπως επίσης κι ένα θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον στους μοναχούς που, προφανώς, θα είχαν καταφύγει εκεί κατά τον μεσαίωνα. Η χάρη του μικρού αυτού μνημείου - κατά τη Ντούλα Μουρίκη -  πηγάζει ακριβώς από τη μικρή κλίμακά του, την εξαίρετη επιλογή του ήπιου αυτού τοπίου, στο οποίο εντάσσεται, αλλά ακόμα και την αδέξια, σεμνή εκδήλωση της ευαισθησίας του λαϊκού ζωγράφου που το ιστόρησε έτσι, ώστε το έργο του να μιλά με τον πιο άμεσο τρόπο στο θρησκευτικό αίσθημα των πιστών.

Βιβλιογραφία: Ντούλα Μουρίκη, Οι τοιχογραφίες του Σωτήρα Μεγαρίδος, Αθήνα 1978, Αν. Ορλάνδος, Οι σταυρεπίστεγοι ναοί της Ελλάδας, Αρχείον Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος Α΄, Αθήνα 1935, σ. 41 κ.εξ., Doula Mouriki, The frescoes of the church of the Savior near Alepochori in Megaris, Athens 1978.